De komst van Joachim Stiller

door: Hubert Lampo

De komst van Joachim Stiller
Hubert Lampo
1961

Samenvatting:

De komst van Joachim Stiller begint met hoofdpersoon Freek Groenevelt, journalist bij de “Scheldebode” in Antwerpen, die aan een terrasje zit toe te kijken hoe een straat wordt opengebroken en daarna direct weer dichtgegooid.Freek Groenevelt schrijft hier een stuk over in zijn rubriek. Al snel krijgt hij heel wat telefoontjes en brieven over het stuk, omdat andere mensen de opengebroken straat helemaal niet gezien hebben.

Freek Groenevelt gaat naar de wethouder van publieke werken, Keldermans. Keldermands vertelt Freek dat er de laatste tijd wel meer dingen gebeuren die hem angstig maken, maar Freek begrijpt zijn punt niet.

Freek Groenevelt ontvangt bij terugkomst een brief van ene Joachim Stiller die een aantal gebeurtenissen aankondigt. Op de brief zit een poststempel van nog voor de geboorte van Freek.

Van een vriend heeft Freek een blaadje ontvangen dat hem ter schande maakt, en Freek besluit naar het correspondentieadres te gaan.

De studente die hem ontvangt blijkt ook brieven van Joachim Stiller te ontvangen en langzamerhand ontstaat er een relatie tussen hen. Ze komen af en toe de naam Stiller weer eens tegen, op een boek of via de telefoon. Simone en Freek laten hun brieven onderzoeken, en ze blijken daadwerkelijk ook 38 jaar oud te zijn.

Op een nacht als Simone en Freek bij elkaar zijn horen ze klokken in de stad luiden en achteraf blijken alleen zij en wethouder Kelderman het gehoord te hebben.

Freek zit op een terrasje en komt een oude vriend, Wiebrand Zijlstra, tegen. Hij vertelt Freek over een kunstenaar waarnaar hij op zoek is. Als Wiebrand de kunstenaar, Siegried, gevonden heeft nodigt hij Freek en Simone uit op zijn expositie. De kunstenaar blijkt doofstom, idioot en epileptisch te zijn, ontsnapt en valt van een gebouw naar beneden.

Freek hoort zijn laatste woorden: “Stiller... Zeg aan Stil...”

Er komt een circus in de stad, met de naam Stiller, en Freek en Simone brengen er een bezoek aan. Freek heeft oogcontact met een zwarte harlekijn en beseft dat hij overspannen is. Hij bezoekt een psychiater en ondergaat een chemicianalyse. Hieruit blijkt dat Freek ooggetuige was van een bomaanval op Antwerpen en dat hij een soldaat heeft zien sterven, met de naam Joachim Stiller.

Thuis krijgt Freek te horen dat Simone zwanger is.

Joachim Stiller kondigt per brief dat hij om half negen bij het station zal staan en hoewel er dan geen trein komt besluiten Simone, Freek en de wethouder toch een bezoek te brengen.

Als ze Joachim Stiller zien herkent Freek hem, maar wanneer hij de hand wil uitsteken wordt Stiller overreden door een legervrachtwagen.

Als het lijk drie dagen later wordt opgebaard blijkt het uit het mortuarium te zijn verdwenen.

Eigen mening:

De komst van Joachim Stiller heb ik met veel plezier gelezen.

Toen ik begon, maakte ik me wel een beetje zorgen. De opbouw van de zinnen was heel anders dan dat ik gewend was in de niveau 4 boeken. Moeilijkere woorden, lange zinnen en bijzinnen met erg veel inhoud. Na een tijdje raakte ik er wel aan gewend en kon ik niet meer stoppen met lezen. Dat is een ding dat Lampo heel goed voor elkaar heeft in dit boek. Door de opbouw van dit boek kun je niet meer wachten tot het einde omdat je zo nieuwsgierig bent – tenzij je zo'n stommerd bent als ik, die altijd na de eerste twee hoofdstukken het einde van het boek gaat lezen (ja, juist, zo'n iemand (zondaar) ben ik) – en blijf je de bladzijdes omdraaien. Het heeft me dan ook maar twee dagen gekost om dit boek uit te lezen (het was gelukkig wel vakantie!) Door de lange zinnen en de bijzinnen was het echter soms lastig om bij de draad niet kwijt te raken. Zeker bij een magisch-realistisch boek, waarvan je niet zeker weet of het echt gebeurd is of niet. Er waren dan ook zeker wel stukken die ik heel vaag vond, zoals het opbreken van de straat, het luiden van klokken dat alleen Freek en Simone hoorde en de zelfmoord van de kunstenaar. Misschien heeft de schrijver dit met opzet gedaan, omdat het verhaal een beetje mysterieus te houden. Wie weet.

Toen ik het einde las vond ik dit een ontzettende afbreuk aan het verhaal. Je zit zo lang te wachten en te lezen om erachter te komen wie nou Joachim Stiller en hoe hij doet wat hij doet om dan ineens te lezen dat hij uit het niets wordt overgereden door een legervrachtwagen. Super realistisch.... Een legervrachtwagen uit het niets? Een bliksemschicht was nog realistischer geweest.

Maar goed, toen ik het even liet bezinken viel het ook wel weer mee. En toen ik las dat Joachim Stiller na drie dagen uit het mortuarium verdwenen was was ik weer volkomen enthousiast. De vergelijking met Jezus Christus was mij nog helemaal niet opgevallen, en er vielen weer even wat puzzelstukjes op zijn plaats.

De komst van Joachim Stiller is een boek dat inderdaad in niveau 5 zou moeten zitten. Alhoewel het niet helemaal vergelijkbaar is met andere boeken uit dat niveau (ik vond Van de koele meren des doods van Frederik van Eeden aanzienlijk moeilijker) is het ook geen niveau 4 boek, want de vocabulair en de zinsopbouw in De komst van Joachim Stiller is gewoonweg een level hoger dan de niveau 4 boeken die ik heb gelezen.

Al bij al was De komst van Joachim Stiller een erg fijn boek om te lezen. Op zoek naar meer van dat soort boeken!

Argumentatieopdracht:

De komst van Joachim Stiller is een ontzettend goed boek. Eentje die ik al in geen tijden meer gelezen heb. Er zijn simpelweg geen excuses om dit boek er niet bij te pakken. Het zou zelfs een goede smoes zijn om tegen je leraar of werkgever te zeggen, ik weet zeker dat ze het zullen begrijpen. Alles mag aan de kant geschoven worden als je De komst van Joachim Stiller in je handen hebt, naar de wc gaan of eten doe je later maar.  

In de komst van Joachim Stiller volgen we het leven van journalist Freek Groenevelt en zijn vriendin Simone, die opmerkelijke berichten over de toekomst krijgen van ene Joachim Stiller.

Argument 1: De spanning in het boek in onverdraagzaam en houdt je tot op de laatste bladzijde op het puntje van je stoel.
Subargument: Spanning en schrijfstijl worden door Lampo in De komst van Joachim Stiller heel merkwaardig gecombineerd. Omdat de clou van het verhaal erg vaag en onduidelijk is, is enige duidelijkheid wel vereist naarmate het verhaal vordert. In het begin maakt hij alles dan ook goed duidelijk. Het verhaal speelt zich af in Antwerpen, we volgen het leven van Freek Groenevelt en hij is journalist voor een krant. Hierdoor zorgt Lampo er op een meesterlijke manier voor dat zijn verhaal nog steeds prettig is om te lezen, ondanks dat zijn zinnen erg lang zijn en vol bijzinnen zitten.
Subargument: Als je denkt dat het verhaal door de lange zinnen het verhaal eentonig en saai wordt heb je het mis, want Lampo neemt de tijd om in zijn lange zinnen ons, de lezers, de dingen die gebeuren op een hele mooie manier te vertellen en zet mooie anekdotes op papier:  

Haar katoenen zomerjurk verried duidelijk haar lichaamsvormen, niet zozeer wat men reeds rijp noemt, doch volkomen àf, als een bloem, de eerste morgen van haar bloei. Ze had grijze ogen, die bij daglicht stellig naar het paars of het blauw zweemden, tot een grote wrong gevlochten bruin haar, dat uit zichzelf golfde – het zou wel tot haar heupen raken als ze het losmaakte, overwoog ik – aristocratische, als van nature glimlachende gelaatstrekken, ook wanneer ze ernstig keek, en er was een boeiend contrast tussen haar discreet doch deskundig aangezette lippen, en haar bruine zomerse huid.

Hoe hij hier de gevoelens van Freek voor Simone beschrijft als hij haar de eerste keer ziet maakt je zelf bijna verliefd, en er vormt zich zo'n plaatje in je hoofd. Door de mooie woorden van Lampo zuigt hij je moeiteloos op in zijn plaatje en lijkt het alsof je er zelf in staat, haar ogen en haar ziet en de stof van haar jurk kan voelen.

Argument 2. De komst van Joachim Stiller zit vol met achterliggende betekenissen, die door Hubert Lampo op een superieure manier in het verhaal zijn verwerkt.

Subargument: Mocht je nou op zoek zijn naar een boek met achterliggende betekenis, of veel denkstof om over na te denken zit je bij De komst van Joachim Stiller ook goed. Want is het je al opgevallen dat er in de samenvatting vermeld wordt dat Joachim Stiller na drie dagen uit het mortuarium verdween? Wie stond er nog meer op uit de dood in drie dagen en drie nachten (zoals letterlijk in de bijbel vermeld wordt (hint) En waarom is Joachim Stiller zo boven de tijd verheven en weet hij wat er komen gaat? Wie was er nog meer boven de tijd verheven en wist wat er komen ging?

Ik denk dat je zonder het boek te lezen al de bovenstaande vragen kan beantwoorden, maar dat is niet de bedoeling. Je kan met dit boek het zelf heerlijk uitzoeken, want er zijn ook geen voorbeelden te noemen dat de symboliek letterlijk naar voren springt. Dat is zo magistraal in De komst van Joachim Stiller. Geniepig en geheim stopt Hubert Lampo er allemaal symboliek en verwijzingen in, waarvan je past beseft dat je ze gelezen hebt als het kwartje valt.

Subargument: Op het eerste gezicht lijkt het alsof het abrupte einde een afbreuk doet aan het verhaal, maar ook in dit stuk heeft Lampo vast en zeker gniffelend zijn symboliek erin verwerkt.

Als Joachim Stiller plotseling wordt overreden door een legervrachtwagen laat hij Simone en Freek radeloos achter. Uit het niets verschijnt er een legervrachtwagen die zomaar Joachim Stiller overrijdt en Joachim Stiller verongelukt. Een beetje onrealistisch is het wel. Maar dat is ook de bedoeling van dit boek. Want waren de discipelen ook niet radeloos in LucasXXIV-32, voordat ze zich realiseerden dat de man die ze waren tegengekomen Jezus Christus was? Het is overduidelijk dat Lampo meer heeft bedoelt dan alleen een magisch-realistisch boek te schrijven waarin iemand “eventjes” verongelukt, want het stuk uit Lucas is ook het motto van dit boek. 

*voordat het eerste hoofdstuk begint* 

'En zij zeiden tot elkander. Was ons hart niet brandende in ons, terwijl Hij tot ons sprak op den weg en terwijl Hij ons de Schriften opende?'

Je moet het maar net allemaal zien én bedenken. Simpelweg geniaal.

Argument 3. Hoe Hubert Lampo een onrealistisch verhaal in een realistisch jasje heeft gegoten maakt hem tot één van de grootste Vlaamse schrijvers. 

Subargument: Probeer maar eens een verhaal dat helemaal niet realistisch is, met gebeurtenissen die eigenlijk niet kunnen geloofwaardig te maken. Jij en ik kunnen het waarschijnlijk niet... Toch is het Hubert Lampo gelukt. Voordat je gaat denken dat Freek Groenevelt een middelbare journalist met schizofrenie is voegt hij Simone en de andere kerel toe. Een geweldig besluit, want hierdoor weet je dat Freek het niet allemaal verzint.

De komst van Joachim Stiller is geen waarheidsgetrouw verhaal, alhoewel het wel in zo'n jasje gegoten wordt door Hubert Lampo. Hierdoor heeft hij alle ruimte om al zijn ideeen en achterliggende betekenissen – genoemd in bovenstaande argumenten – uit te werken in de verhaallijn en zo creëert hij een complex, maar interessant boek.

Dit boek raad ik dus iedereen aan om te lezen, want er zijn daadwerkelijk geen nadelen over te bedenken. Als je bekijkt welke gedachten en ideeën Hubert Lampo in zijn verhaal verwerkt heeft zou je wel kunnen zeggen dat hij zelf ook een beetje een Jezus is, want de uitwerking van dit verhaal is ook echt onmenselijk.

De komst van Joachim Stiller. Moet je zeker doen.