Twee koffers vol - Carl Friedman

Twee koffers vol
Carl Friedman
1993

 In Twee koffers vol denkt hoofdpersoon Chaja terug aan haar studententijd in de jaren zestig waar ze twintig jaar is en filosofie studeert in Antwerpen.

Chaja heeft een erg zwaar leven omdat ze ontzettend veel moet lezen en amper rond kan komen. Ze woont in een armoedig appartement en werkt in de ochtend bij een bloemisterij en in de middag bij een restaurant om rond te komen. Dit is echter zwaar werk en door een advertentie in de krant komt ze bij familie Kalman als oppas terecht. Deze familie is joods-orthodox en de vader van het gezin ziet Chaja als een onwaardig meisje, omdat ze zelf niet joods-orthodox is.

Ze moet daar op vijf kinderen passen, waarvan één in het bijzonder: Simcha.

Simcha is vier jaar oud en heel serieus en ernstig. Toch is hij ook heel lief, en bovenal niet zindelijk. Hierdoor is hij de zondebok van het gezin.

Het is Chaja haar taak om, onder andere, met de kinderen te wandelen. Als zij dit doet neemt ze twee kinderen in de buggy mee én Simcha. Ze gaan in een park naar de eendenvijver.

Simcha is dol op eendjes en het liefst wil hij ook zelf graag een eendje zijn.

Chaja kan niet heel goed met haar familie overweg. Haar moeder is erg oppervlakkig omdat ze alle oorlogsherinneringen weggestopt heeft en dat graag zo wil houden.

Haar vader is in dit boek op zoek naar twee koffers die hij voor de oorlog begraven heeft, en dus op zoek naar het verleden. Hij zal deze koffers nooit terugvinden, maar dit wil hij niet accepteren.

Chaja studeert filosofie, en dit is ook duidelijk te merken. Ze is op zoek naar antwoorden op haar vragen over het leven. Ze leest veel boeken van wetenschappers en praat met meneer Apfelschnitt, een vriend van haar vader, die ontzettend veel van het jodendom en God af weet.

Ondertussen wordt de relatie tussen Chaja en de familie Kalman steeds beter.

Door problemen met de conciërge van de flat – Chaja maakte ruzie met hem omdat hij een jodenhater is – mag Chaja, ondanks de goede relatie met de moeder van familie Kalman, een week niet meer langskomen.

Chaja heeft ook een hele goede relatie opgebouwd met Simcha en mist hem in deze week ontzettend. Als de week eindelijk voorbij is en Chaja weer naar de familie Kalman wil gaan komt meneer Apfelschnitt op bezoek en vertelt haar dat Simcha overleden is.

Hij is verdronken in de eendenvijver van het park.

Chaja's levensvragen worden hier alleen maar meer door in twijfel gebracht: als er zoveel dood en haat op de aarde is... waar is God dan? Hoe kan hij dit laten gebeuren?

Chaja is zo in de war dat ze niets meer weet van het leven en stopt hierdoor met haar studie filosofie. Hierna gaat ze natuurkunde studeren, dat is veel minder verwarrend. Haar vader is hier zo blij mee dat hij besluit de huur van haar appartement te betalen.

'Vanaf de tijd van de Verlichting hebben joden hun best gedaan zich te assimileren. Stelselmatig hebben we onze eigen aard ontkend en weggecijferd, tegenover de buitenwereld tenminste, want binnenshuis bleven de meesten van ons even joods als kippensoep met matzeballen. We leden aan ziekelijke besluiteloosheid.'

Teksten zoals deze zijn niet voor iedereen weggelegd, en zeker niet voor alle jongeren. Toch is Twee koffers vol een geweldig boek. Om de volgende redenen raad ik het anderen zeker aan om te lezen:

Ten eerste, het boek leest lekker weg, en is – behalve eindeloze discussies over het jodendom – niet erg langdradig. In het boek wordt gebruik gemaakt van korte, bondige zinnen, en niet al te veel poespas eromheen. Dit kan fijn zijn voor de mensen die niet van al te veel details houden, maar het betekent ook dat je constant oplettend moet lezen. Zodra je wegdroomt, of even niet oplet, begrijp je het verhaal al snel niet meer.

Het is een realistisch boek en beschrijft de perfecte situatie van een twintigjarige, joodse filosofie-studente, voor zover ik mij die kan voorstellen.

Het verhaal vindt een tijdje na de oorlog plaats waardoor Chaja (het hoofdpersonage) zelf niet de oorlog heeft meegemaakt, maar alsnog er elke dag mee geconfronteerd wordt dat de oorlog veel invloed heeft gehad. Zeker als joodse, jonge vrouw.

Het verhaal roept ook veel gevoelens op. Zodra Chaja kindermeisje wordt in een typisch orthodox-joods gezin en als een blok valt voor Simcha – een vierjarige kleuter die nog in zijn broek plast en dol is op eendjes – is het verhaal erg vertederend geschreven.

Twee koffers vol is een niveau 3 boek, maar als ik dit boek vergelijk met het vorige boek dat ik gelezen heb, Het leven uit een dag, zou ik zeggen dat dit boek ook makkelijk een niveau 4 boek had kunnen zijn. Zoals is hierboven al zei: de zinnen zijn kort en bondig. Maar door de discussies die Chaja voert met een vriend van haar vader en de filosofische vragen in het verhaal wordt het niveau enorm omhoog gekrikt.

Toen ik zelf het boek las heb ik ook sommige dingen op moet zoeken omdat ik toen ook lang niet alles over het jodendom wist. Ik realiseer me wel dat niet iedereen dit interessant zal vinden. Boeken die zorgen voor spanning en ontspanning spreken denk ik meer mensen aan, maar dat laat niet weg dat dit een ontzettend goed boek is met heel veel filosofische vragen die we, denk ik, soms vergeten.

‘Met de hemel boven mijn hoofd en de aarde onder mijn voeten ging ik op weg, maar in omgekeerde richting, terug naar Genesis.’

Opdracht L. Gedicht

Door het park liep ik met jou,

hand in hand.

Met die leuke eendjes aan de kant

van het water waar jij in verdronk.

Ik stel me voor hoe jouw lichaampje naar de bodem van de vijver zonk.

Er zijn niet veel van die mensen, Simcha,

maar voor sommigen is de wereld te groot.

Er zwemt een eendje op mij af, vragend om wat brood.

Ik hoop dat dit je nieuwe leven is,

dat jij dit bent.

Heeft God zich nu niet vergist?

Heeft hij jou eindelijk als eendje herkent?

Ik vraag me af wat er gebeuren zal als je niet gestorven was.

Je kan niet voor eeuwig eendjes voeren en zitten in het gras.

Misschien is het de bedoeling dat mensen soms eerder van deze aarde weggaan.

Misschien heeft God het juist met opzet gedaan.

Het is beter zo, Simcha, ook al werd je niet volwassen.

Ik weet dat je nu een eendje bent,

en overal kan plassen.