Twee koffers vol
Carl Friedman
1993
In Twee koffers vol denkt hoofdpersoon Chaja terug aan haar
studententijd in de jaren zestig waar ze twintig jaar is en filosofie
studeert in Antwerpen.
Chaja heeft een erg zwaar leven omdat ze ontzettend veel moet lezen
en amper rond kan komen. Ze woont in een armoedig appartement en
werkt in de ochtend bij een bloemisterij en in de middag bij een
restaurant om rond te komen. Dit is echter zwaar werk en door een
advertentie in de krant komt ze bij familie Kalman als oppas terecht.
Deze familie is joods-orthodox en de vader van het gezin ziet Chaja
als een onwaardig meisje, omdat ze zelf niet joods-orthodox is.
Ze moet daar op vijf kinderen passen, waarvan één in het bijzonder:
Simcha.
Simcha is vier jaar oud en heel serieus en ernstig. Toch is hij ook
heel lief, en bovenal niet zindelijk. Hierdoor is hij de zondebok van
het gezin.
Het is Chaja haar taak om, onder andere, met de kinderen te wandelen.
Als zij dit doet neemt ze twee kinderen in de buggy mee én Simcha. Ze
gaan in een park naar de eendenvijver.
Simcha is dol op eendjes en het liefst wil hij ook zelf graag een
eendje zijn.
Chaja kan niet heel goed met haar familie overweg. Haar moeder is
erg oppervlakkig omdat ze alle oorlogsherinneringen weggestopt heeft
en dat graag zo wil houden.
Haar vader is in dit boek op zoek naar twee koffers die hij voor de
oorlog begraven heeft, en dus op zoek naar het verleden. Hij zal deze
koffers nooit terugvinden, maar dit wil hij niet accepteren.
Chaja studeert filosofie, en dit is ook duidelijk te merken. Ze is op
zoek naar antwoorden op haar vragen over het leven. Ze leest veel
boeken van wetenschappers en praat met meneer Apfelschnitt, een
vriend van haar vader, die ontzettend veel van het jodendom en God af
weet.
Ondertussen wordt de relatie tussen Chaja en de familie Kalman steeds
beter.
Door problemen met de conciërge van de flat – Chaja maakte ruzie
met hem omdat hij een jodenhater is – mag Chaja, ondanks de goede
relatie met de moeder van familie Kalman, een week niet meer langskomen.
Chaja heeft ook een hele goede relatie opgebouwd met Simcha en mist
hem in deze week ontzettend. Als de week eindelijk voorbij is en
Chaja weer naar de familie Kalman wil gaan komt meneer Apfelschnitt
op bezoek en vertelt haar dat Simcha overleden is.
Hij is verdronken in de eendenvijver van het park.
Chaja's levensvragen worden hier alleen maar meer door in twijfel
gebracht: als er zoveel dood en haat op de aarde is... waar is God
dan? Hoe kan hij dit laten gebeuren?
Chaja is zo in de war dat ze niets meer weet van het leven en stopt
hierdoor met haar studie filosofie. Hierna gaat ze natuurkunde
studeren, dat is veel minder verwarrend. Haar vader is hier zo blij
mee dat hij besluit de huur van haar appartement te betalen.
'Vanaf de tijd van de Verlichting hebben joden hun best gedaan
zich te assimileren. Stelselmatig hebben we onze eigen aard ontkend
en weggecijferd, tegenover de buitenwereld tenminste, want
binnenshuis bleven de meesten van ons even joods als kippensoep met
matzeballen. We leden aan ziekelijke besluiteloosheid.'
Teksten zoals deze zijn niet voor iedereen weggelegd, en zeker niet
voor alle jongeren. Toch is Twee koffers vol een geweldig boek. Om de
volgende redenen raad ik het anderen zeker aan om te lezen:
Ten eerste, het boek leest lekker weg, en is – behalve
eindeloze discussies over het jodendom – niet erg langdradig. In
het boek wordt gebruik gemaakt van korte, bondige zinnen, en niet al
te veel poespas eromheen. Dit kan fijn zijn voor de mensen die niet
van al te veel details houden, maar het betekent ook dat je constant
oplettend moet lezen. Zodra je wegdroomt, of even niet oplet, begrijp
je het verhaal al snel niet meer.
Het is een realistisch boek en beschrijft de perfecte situatie van
een twintigjarige, joodse filosofie-studente, voor zover ik mij die
kan voorstellen.
Het verhaal vindt een tijdje na de oorlog plaats waardoor Chaja (het
hoofdpersonage) zelf niet de oorlog heeft meegemaakt, maar alsnog er
elke dag mee geconfronteerd wordt dat de oorlog veel invloed heeft
gehad. Zeker als joodse, jonge vrouw.
Het verhaal roept ook veel
gevoelens op. Zodra Chaja kindermeisje wordt in een typisch
orthodox-joods
gezin en als een blok valt voor Simcha – een vierjarige kleuter die
nog in zijn broek plast en dol is op eendjes – is het verhaal erg
vertederend geschreven.
Twee koffers vol is een niveau
3 boek, maar als ik dit boek vergelijk met het vorige boek dat ik
gelezen heb, Het
leven uit een dag,
zou ik zeggen dat dit boek ook makkelijk een niveau 4 boek had kunnen
zijn. Zoals is hierboven al zei: de zinnen zijn kort en bondig. Maar
door de discussies die Chaja voert met een vriend van haar vader en de filosofische vragen in het verhaal wordt het niveau enorm omhoog gekrikt.
Toen ik zelf het boek las heb
ik ook sommige dingen op moet zoeken omdat ik toen ook lang niet
alles over het jodendom wist. Ik realiseer me wel dat niet iedereen
dit interessant zal vinden. Boeken die zorgen voor spanning en
ontspanning spreken denk ik meer mensen aan, maar dat laat niet weg
dat dit een ontzettend goed boek is met heel veel filosofische vragen
die we, denk ik, soms vergeten.
‘Met de hemel boven
mijn hoofd en de aarde onder mijn voeten ging ik op weg, maar in
omgekeerde richting, terug naar Genesis.’
Opdracht L.
Gedicht
Door het park liep
ik met jou,
hand in hand.
Met die leuke
eendjes aan de kant
van het water waar
jij in verdronk.
Ik stel me voor hoe
jouw lichaampje naar de bodem van de vijver zonk.
Er zijn niet veel
van die mensen, Simcha,
maar voor sommigen
is de wereld te groot.
Er zwemt een eendje
op mij af, vragend om wat brood.
Ik hoop dat dit je
nieuwe leven is,
dat jij dit bent.
Heeft God zich nu
niet vergist?
Heeft hij jou
eindelijk als eendje herkent?
Ik vraag me af wat
er gebeuren zal als je niet gestorven was.
Je kan niet voor
eeuwig eendjes voeren en zitten in het gras.
Misschien is het de
bedoeling dat mensen soms eerder van deze aarde weggaan.
Misschien heeft God
het juist met opzet gedaan.
Het is beter zo,
Simcha, ook al werd je niet volwassen.
Ik weet dat je nu
een eendje bent,
en overal kan
plassen.
1 reacties: